درباره مرتضی محجوبی

مرتضی محجوبی، (۱۲۷۸ تهران - ۱ فروردین ۱۳۴۴) نوازنده پیانو ایرانی است که یکی از بنیان گذاران موسیقی ملی ایران به حساب می‌آید.او سالها تکنواز پیانو در برنامه گلهای رنگارنگ بود.مرتضی محجوبی در محافل هنری ایران به نام مرتضی خان و یا مرتضی خان محجوبی معروف است.

زندگینامه

مرتضی محجوبی فرزند عباسعلی، معروف به ناظر، سال ۱۲۷۸ در تهران متولد شد.بودن پیانو در منزلشان و آشنایی مادرش فخرالسادات با آن، وی را به سوی این ساز کشید.
او برای تعلیم موسیقی به حسن خان هنگ آفرین معروف به حسین خان "ر" سپرده شد.در ده سالگی هنگام کنسرت عده‌ای از هنرمندان در سالن سینما فارووس، آواز عارف قزوینی را با پیانو همراهی کرد.مرتضی به زودی سرآمد نوازندگان پیانو در زمان خود شد.

اهمیت کار محجوبی، در این است که با سازی کاملا اروپایی، موسیقی ایرانی را به خوبی می‌نواخت.این نحوه ی نوازدگی خاص خود او بود، و دقیقا تاثیر یک ساز صدرصد اصیل و سنتی را در شنونده باقی می‌گذارد.بدین ترتیب محجوبی یکی از پایه گذاران موسیقی ملی ما به حساب می‌آید. وی علاوه بر نوازندگی، چندین تصنیف و پیش درآمد و رنگ تصنیف کرده‌است.تصنیفهایش پلی است میان تصنیفهای عارف قزوینی و علی اکبر شیدا و تصنیفهای زمانه اش، در کارش آثار قدما را مد نظر داشت ولی اثر خود را به صورتی جامع تر ارائه می‌داد.در این زمینه کافی است به تصنیف معروف او " من از روز ازل دیوانه بودم" که با صدای غلامحسین بنان خوانده شده اشاره شود. لازم به ذکر است که مصرع اول شعر "من از روز ازل دیوانه بودم" را خود مرتضی خان محجوبی سروده و باقی شعر از رهی معیری می‌باشد.
مرتضی محجوبی نت نمی‌دانست، ولی برای خود نتی اختراع کرده بود که بی شباهت به خط سیاق نبود (خط سیاق علاماتی است در قدیم برای ثبت کردن وزن اجناس یا ارقام پول با کار می‌بردند) پرویز یاحقی هنرمند گرامی به شاپور بهروزی در اینباره گفت: "آهنگی در دستگاه شور ساخته بودم، به نام "ای امید دل من کجایی" که از گلهای رنگارنگ ۱۷۲ پخش شد.هنگامی که به همه ی اعضای ارکستر نت این تصنیف را برای اجرا دادم مرتضی محجوبی از من خواست، آهنگ تصنیف را با ویلون بنوازم و او آنرا با علایم ویژه ی خود پشت قوطی سیگار همای خود نوشت و عجب این بود که این آهنگ را همان مرتبه اول از همه ی اعضا ارکستر بهتر و درست تر نواخت.

سبک نوازندگی

او را در نوازندگی پیانو، می توان یک نابغه دانست چراکه کوک کردن پیانو مدت زمانی وقت می‌گیرد ولی مرتضی خان به هر پیانویی در هر محفلی می‌رسید در یک چشم بهم زدن آن را کوک می‌کرد و آنگاه شروع به نواختن می‌کرد. نوازندگیش به قدری شیرین و دلچسب بود که حدی بر آن متصور نیست. وی از جمله نخستین نوازندگانی بود که به دعوت کمیسیون موسیقی رادیو در هنگام افتتاح رادیو به جمع نوازندگان پیوست و به سرپرستی دسته ی دوم ارکستر رادیو منصوب شد.مرتضی خان سالها تکنواز پیانو در برنامه گلها بود و پیانوی مرتضی رونق و رنگ و بوی دیگری به موسیقی گلها می‌داد.
پیانوی مرتضی محجوبی همراه با آواز بنان از نمونه‌های عالی موسیقی آوازی ایران است، زیرا صدای غلامحسین بنان دارای حالت و کیفیتی خاص بود که پیانوی مرتضی خان نیز همان حال و هوا را داشت به ویژه اگر اشعار آواز هم از رهی معیری می‌بود.^[۳]
فریدون مشیری شعری در این باره سروده است :
یاد باد آن همدلی، آن همدمی، آن همرهی
ســـاز محــجـوبی و آواز بنـــان، شـعر رهی

بهترین نوازنده

غلامحسین بنان از وی به نام "مرتضی پیانو" یاد می‌کند و در پاسخ گزارشگر، مرتضی محجوبی را بهترین نوازنده موسیقی ایران می‌نامد.
روح الله خالقی در این زمینه می گوید: وی نوازنده ی منحصر به فردی است که آواز ها و نغمات ایرانی را به روش مطلوب و با شیوه ی دلپسند در روی پیانو می زند.وقتی نوای سازش از بلند گوی رادیو شنیده می شود، بی اختیار همه ی شیفتگان موسیقی ایرانی را مجذوب می کند.^[۵]۱

درگذشت ‌‌‌‌‌‌

 

مرتضی خان محجوبی اول فروردین ماه ۱۳۴۴ در سن ۶۵ سالگی در گذشت.پیکر وی در مقبره ی ظهیر الدولبه  خاک سپرده شد. وی وصیت کرده بود که پس از مرگش مرد حنجره طلایی اکبر گلپایگانی بر مزارش آواز بخواند که او هم این کار را انجام داد.

آرامگاه وی در گورستان ظهیرالدوله، که به دلیل بی‌توجهی رو به‌ تخریب است.